کالیبراسیون به عمل و فعالیتی گفته می‌شود که برای تست صحت و تعیین میزان خطای تجهیزات اندازه‌گیری نسبت به مرجع انجام می‌گردد، کیفیت مقوله‌ای است که با سرشت انسان سازگاری دارد و همراه نیاز مادی و معنوی اوست و نبود آن می‌تواند دشواری‌هایی برای وی بوجود آورد. به همین دلیل از گذشته‌های دور تلاش برای رسیدن به کیفیت و رفع دشواری‌های موجود در این راه پیوسته در جوامع انسانی مورد بحث بوده است. امروزه این واژه از مرحله رفع نیاز پا فراتر گذاشته است. زیرا با گسترش دنیای رقابت، کیفیت تنها زبانی است که می‌شود با آن در بازارهای جهانی سخن گفت.
بدیهی است کنترل
کیفیت و تضمین آن بر اندازه‌گیری استوار است. فراگیری روش اندازه‌گیری کمیت‌های گوناگون
و در نگاهی وسیعتر کالیبراسیون دستگاه‌ها، راهی برای نیل به این خواسته است.
هر دستگاه ویژگی‌های
فنی و اندازه شناختی خود را دارد. با توجه به اینکه دستیابی به کیفیت برتر از طریق
انجام آزمون‌ها و اندازه گیری‌های مطمئن ارزیابی می‌گردد، لذا سوالی که مطرح می‌شود
آن است که اندازه‌گیری مطمئن چگونه قابل حصول است؟ آیا نو بودن تجهیزات یا استفاده از تکنولوژی جدید دستگاهی، می‌تواند
منجر به اندازه‌گیری مطمئن شود؟
پاسخ این ست که
تنها کالیبراسیون صحیح و دوره‌ای به نتایج خروجی دستگاه‌ها کیفیت می‌بخشد. با انجام
کالیبراسیون به دنبال یافتن ویژگی‌های اندازه شناختی دستگاه هستیم تا در صورت نیاز
اصلاحات لازم را انجام دهیم. اغلب نظام‌های مدیریت اعم از
ISO 50001 , OHSAS 18000 , ISO14000 , ISO9001 در
بخش الزامات فنی، از کالیبراسیون تجهیزات نام برده و آن را الزام نموده‌اند.
از این رو با رئیس
واحد ابزاردقیق و کالیبراسیون به گفت و گو نشستیم.
لطفاً
با معرفی خود درباره سوابق تحصیلی و شغلی خود برای ما توضیح بفرمایید.
غلامرضا جولایی
هستم، لیسانس مهندسی سیستم‌های کنترل و ابزار دقیق فارغ التحصیل از دانشگاه صنعتی شریف.
از سال 1371 با طرح خدمت درصنعت وارد شرکت شده و در سال 1373 به استخدام شرکت درآمدم.
از بدو ورود تا سال 1384 در واحد سفارشات قطعات
یدکی با عنوان کارشناس سفارشات برق و ابزاردقیق مشغول به کارشده و از سال 1384 تا
1389 در واحد اتوماسیون مرکزی با عنوان کارشناس ارشد واحد اتوماسیون مرکزی مشغول به
فعالیت بوده و از سال 1389 تاکنون با سمت رئیس واحد ابزاردقیق و کالیبراسیون مشغول
به خدمت می‌باشم.
لطفا
درباره کالیبراسیون و روش اجرایی آن توضیح بفرمایید.
هر وسیله اندازه‌گیری
درکمیت های مختلف مانند دما، فشار، فلو، الکتریک، ابعاد و... که در حال کار و استفاده
می‌باشد، در فاصله‌های زمانی مشخص برای پیشگیری از بروز خطای غیرمجاز با دستگاهی با
دقت بالاتر که آن را کالیبراتور می‌نامیم، باید کالیبره شود یعنی دقت آن مورد بررسی
و پایش قرار بگیرد. وظیفه کالیبراسیون کنترل دقت تجهیز اندازه‌گیری در دوره زمانی مشخص
است.
واحد
کالیبراسیون چه وظیفه‌ای در فولاد خوزستان را برعهده دارد؟
واحد کالیبراسیون
مرکزی، متولی جاری‌سازی روش اجرایی یا فراگرد کالیبراسیون در تمامی شرکت می‌باشد. به
عبارت دیگر در هر نقطه از شرکت که وسیله اندازه‌گیری وجود داشته باشد واحد کالیبراسیون
یا مستقیماً مسئولیت کالیبره آن تجهیز یا نظارت بر کالیبره آن را به عهده دارد. آموزش
چگونگی کالیبره نمودن تجهیزات ابزار دقیق به پرسنل واجد شرایط و ممیزی آنان در مدت
زمان مشخص، پیگیری خرید و در اختیار گذاشتن تجهیزات کالیبراتورهای مناسب برای بخش‌های
مختلف شرکت از وظایف این واحد می‌باشد.
دوره‌های
تناوب کالیبراسون در فولاد خوزستان چگونه تعیین می‌شود؟
قبل از این، دوره‌های
تناوب کالیبراسون دستگاه‌های متفاوت در شرکت به صورت تجربی تعیین می‌گردید. اما در
حال حاضر با تدوین 2 استاندارد بر اساس استاندارد بین‌المللیOIML
D10، تحت عنوان تعیین یا بازنگری دوره تناوب تجهیزات
نصبی و غیرنصبی که در سیستم کنترل مستندات شرکت جاری شده است. این استانداردها که با هماهنگی ممیز شخص ثالث کیفیت، جداولی برای آنها طراحی شده و با آموزش به واحدهای مختلف برای پر
نمودن فرم‌های مربوطه، دوره تناوب علمی و منطقی بر اساس توصیه سازنده، میزان drift دستگاه، میزان استفاده از دستگاه، دقت مورد نظر بهره‌بردار از دستگاه، مکان
نگهداری دستگاه که در دوره تناوب نقش دارند تعیین می‌گردد ، لازم به ذکراست برای تجهیزات
اندازه‌گیری غیرنصبی این استاندارد برای واحدها اجرا گردیده است ولی برای تجهیزات نصبی
این استاندارد هم اکنون درحال انجام می‌باشد.
با توجه
بالا بودن تعداد تجهیزات اندازه‌گیری در فولاد خوزستان برای کالیبره نمودن آنها چه
تمهیداتی اندیشیده شده است؟
با توجه به تعداد
بالای تجهیزات ابزاردقیق نصبی مانند (ترانس‌میترهای مختلف ، فشارسنج ها، ترموکوپل‌ها،RTD
ها ، فلومیتر جریان سیالات و...) و محدود بودن تعداد پرسنل واحدکالیبراسیون
طبق چارت سازمانی، بر اساس روش اجرایی با کمک‌گیری از پرسنل آموزش دیده نت ابزاردقیق
واحدها و در اختیار قرار دادن کالیبراتورهای موردنیاز، تجهیزات ابزاردقیق نصبی توسط
خود واحدها کالیبره شده، همچنین بر اساس یک
چک لیست با مشخص شدن برنامه زمان‌بندی، در دوره‌های تناوب سه ماهه واحدهای مختلف مورد
ارزیابی و ممیزی کالیبراسیون توسط این امور قرار می‌گیرند.
لطفا
درباره ممیزی شخص ثالث برای مخاطبان ما توضیح بفرمایید.
شرکت فولاد خوزستان
دارای گواهینامه های متعددی همچونISO 9001،
ISO 14000، OHSAS 18000،ISO
50001 می‌باشد. این گواهی‌نامه‌ها
در دوره‌های زمانی مشخص به منظور تمدید آنها توسط ممیزین شخص ثالث شرکت‌های SGS و TUVNORD مورد
ممیزی قرار می‌گیرند و اجرای تمامی بندها وتبصره‌های استانداردها در این ممیزی‌ها مورد
بررسی قرار می‌گیرد. یکی از مواردی که همیشه در ممیزی‌های شخص ثالث و همینطور ممیزی
داخلی شرکت مورد بررسی قرار می‌گیرد، کالیبراسیون به موقع تجهیزات اندازه‌گیری می‌باشد.
گواهینامه
کالیبراسیون چیست و به چه منظور صادر می‌شود؟
زمانی که در واحد
مربوطه یا در آزمایشگاه کالیبراسیون مرکزی، تجهیزی کالیبره می‌شود، باید گواهینامه
کالیبراسیون آن تجهیز نیز صادر شود. گواهینامه کالیبراسیون نشان دهنده کالیبره شدن
یک تجهیز در زمان تعیین شده است. بر روی گواهینامه نام تجهیز، شماره سریال، شماره
شناسایی یا تگ نامبر، مکان نصب، شرایط محیطی آزمایشگاه و جدول اطلاعات کالیبراسیون،
تاریخ کنونی و بعدی کالیبراسیون درج می‌شود.
کالیبراسیون
در فولاد خوزستان به چند دسته تقسیم می‌شود؟
کالیبراسیون در
این شرکت به سه دسته تقسیم می‌شوند.
دسته اول، کالیبراتورهایی
که به واحدها تحویل داده شده‌اند، برای بررسی میزان دقت و کالیبره آنها به واحد کالیبراسیون
مرکزی آورده می‌شوند.
دسته دوم، تجهیزات
نصبی است که معمولاً کالیبراسیون آنها در واحدها انجام می‌شود.
دسته سوم، تجهیزاتی
هستند که برای کالیبراسیون به آزمایشگاه های معتبر برون سپاری می‌گردند، برخی تجهیزات
به خاطر اینکه دستگاه مرجع کالیبراسیون آن در شرکت وجود ندارد و یا خود دستگاه‌های
مرجع موجود در آزمایشگاه کالیبراسیون مرکزی نیز باید دقت آنها مورد بررسی قرارگرفته
و کالیبره شوند. این تجهیزات برای بررسی به مراکز دارای تایید صلاحیت از اداره استاندارد
و تحقیقات صنعتی ایران فرستاده می‌شوند. معمولاً تجهیزات به شرکت‌هایی فرستاده می‌شوند
که دارای گواهینامه 17025 باشند. این شرکت‌ها پس از انجام کالیبراسیون تجهیزات، علاوه
بر صدورگواهی نامه کالیبراسیون برچسب کالیبراسیون نیز روی تجهیزات الصاق می‌نمایند.
لطفاً
درباره کالیبراتورها برای ما توضیح بفرمایید.
کالیبراتورهای
موجود در دست واحدها که استانداردهای کاری نیز نامیده می‌شوند، معمولاً دقت آنها 3
الی 10 برابر بالاتر از تجهیز تحت کالیبره می‌باشد. کالیبرتورها خود نیز دارای گواهینامه
بوده و درصورت انقضای تاریخ کالیبراسیون، جهت کالیبره مجدد باید به آزمایشگاه کالیبراسیون
مرکزی ارجاع گردند، تا با کالیبراتورهای دقت بالاتر که به استاندارد مرجع یاد می‌شوند کالیبره شده و مقدار خطای آن مشخص شده
و چنانچه خطا بالاتر از میزان مجاز باشد پس از تنظیم و کاهش خطای آن به واحدها عودت
داده می‌شود، در صورتی که میزان خطا قابل کاهش نباشد کالیبراتور مربوطه ریجکت گردیده
تا با دستگاه جدیدی جایگزین گردند.
اولویت‌بندی
برای کالیبراسیون چگونه انجام می‌شود؟
اولویت یک، برای
تجهیزاتی در نظر گرفته می‌شود که بروز کوچکترین خطا در آنها به‌صورت مستقیم بر کیفیت
تولید محصول تاثیر گذار است.
اولویت دو، از
درجه اهمیت کمتری برخوردار هستند ولی کالیبراسیون آنها در راس زمان پیش‌بینی شده انجام
می‌گردد.
اولویتNCR:
تجهیزات اندازه‌گیری که نیازمند کالیبراسیون نیستند.
در شرکت تجهیزاتی
وجود دارد که با وجود عدم نیاز به کالیبره، کالیبره می‌شوند که انشاءالله پس از اجرای
کامل «استاندارد دسته‌بندی و اولویت بندی کالیبراسیون تجهیزات اندازه‌گیری از منظر
نیاز به کالیبراسیون» در زمان و هزینه نیز صرفه‌جویی خواهد شد .
از دیگر استانداردهای
تدوین شده، استانداردهای کالیبراسیون فلومیترهای غیر اختلاف فشاری، مولتی‌مترهای دیجیتال،
مگا اُهم‌مترها، عایق سنج‌ها و تستر ولتاژ بالا، دماسنج‌های مقاومتی، منابع تغذیه DC و زاویه‌سنج‌های فعال می‌باشد.
همچنین یکی دیگر
از کارهای ارزنده انجام شده توسط واحد کالیبراسیون مرکزی توزیع چک لیست ممیزی می‌باشد،
که واحد های ممیزی شونده، در جریان نحوه اجرای ممیزی قرار گرفته و این امر منجر به
نظم بخشی مطلوبی درفرآیند کالیبراسیون واحدها شده است.
البته استاندارد
دیگری در قالب استاندارد تجهیزات پیمانکاران نیز طراحی گشته که بر اساس آن تجهیزات
پیمانکاران نیز کالیبره گشته و اگر تجهیزی در زمان خود کالیبره نشود، پیمانکار موردنظر
جریمه خواهد شد.
تجهیزات
در واحد کالیبراسیون چه مدت زمانی توقف دارند؟
از اهداف تعیین
شده برای واحد کالیبراسیون، کاهش زمان توقف یک تجهیز در واحد و همچنین برون‌سپاری هاست. بطور مثال زمان کالیبراسیون گاز
سنج ها، تا 18 روز کاهش یافته است که در اهداف
تعیین شده سال آینده قصد داریم زمان را به 15 روز کاهش دهیم. زمان کالیبراسیون در آزمایشگاه
کالیبراسیون مرکزی نیز دراهداف این واحد متوسط 5 روز پیش بینی شده بودکه به طور واقعی به این زمان تاکنون نائل شده‌ایم. برای سایرتجهیزات
برون سپاری نیز هدف ما متوسط 29 روز بوده که به یاری خدا و تلاش همکاران عزیز آزمایشگاه
کالیبراسیون تا پایان بهمن ماه سال جاری به این عدد نیز دست پیدا نموده‌ایم.
کالیبراسیون
چه اهمیتی در فولاد خوزستان دارد؟
کالیبراسیون به موقع تجهیزات اندازه‌گیری
علاوه بر تضمین کیفیت محصول نهایی، رسیدگی و توجه به تجهیزات پیش از بروز خرابی را
شامل می‌شود. این امر از توقف ناخواسته فعالیت یک واحد بر اثر بروز خسارت احتمالی ناشی
از کالیبره نبودن و خرابی تجهیز جلوگیری می‌نماید.
لطفاً
بفرمایید تعداد کارکنان این واحد چند تَن هستند؟
دراین واحد یک
پست ریاست، دو کارشناس، یک مسئول آزمایشگاه و دو تکنسین و دو تن از نیروهای پیمانکار
ابزاردقیق و کالیبراسیون وجود دارد. البته با توجه به افزایش ظرفیت ایجاد شده در بخش‌های
تولیدی، کمبود نیرو در این واحد احساس می‌شود.
استقرار
نرم افزار کالیبراسیون چه ویژگی داشته و نیاز به چه همکاری دارد؟
استقرار نرم افزار
کالیبراسیون، در سررسید دوره تناوب به صورت سیستمی و خودکار برای کالیبره کردن تجهیزات
به واحد اعلام هشدار می‌نماید. تا پیش از این با حکم کار صنعتی درخواست کار برای واحد
کالیبرسیون ارسال می‌شده است. اما با استقرار نرم‌افزار کالیبراسیون، درخواست واحدهایی
پذیرفته می‌شود که تجهیز آنها دارای کد 17 رقمی بوده و برای آنها روتین صادر شده
باشد. در این زمینه تعداد زیادی از واحدها اقدام به کد گذاری تجهیزات نصبی خود نموده
و همکاری لازم را نموده‌اند و بعضی دیگر از آنها نیاز است که کدگذاری 17 رقمی و صدور
روتین برای تجهیزات غیرنصبی (مولتی‌مترها، کالیبراتورها، کولیس‌ها، میکومترها و...)
خود را انجام دهند.
درباره
همکاری با واحد کالیبراسیون چه انتظاری از دیگر واحدها وجود دارد؟
بازنگری دوره تناوب تجهیزات اندازه‌گیری نصبی، پروژه
اولویت‌بندی و دسته‌بندی تجهیزات اندازه‌گیری از منظر نیاز به کالیبراسیون، واحدها
باید جدول‌های مربوط به آن را پر نموده و تحویل نمایند. البته افزایش همکاری سال‌های
گذشته با این واحد جای تشکر دارد.