هلدینگداری در
مسیر انتفاع زنجیره
در دنیای پررقابت امروزی، کلیه بنگاههای اقتصادی در مسیر
خلق ارزش و همافزایی حرکت میکنند که این امر آنها را در راستای تکمیل زنجیره و
ایجاد یک ساختار هلدینگی هدایت میکند. در همین راستا، شرکت فولاد خوزستان نیز با
اتخاذ استراتژی تکمیل زنجیره و سرمایهگذاريهای مختلف در این حوزه، به ایجاد
ساختار هلدینگی روی آورده است تا از این طریق، ضمن برطرف کردن نیازهای مجموعه خود،
همافزایی و ارزشافزایی ایجاد کند. با توجه به اینکه استان خوزستان از مزیتهای
فراوانی برای تولید برخوردار است، طرحهای توسعهای برنامهریزیشده در این شرکت
منجر به توسعه متوازن و پایدار در این
استان خواهد شد. بررسی درآمدهای شرکت صنعتی و معدنی توسعه فراگیر سناباد و شرکت
فولاد شادگان، به عنوان شرکتهای زیرمجموعه شرکت فولاد خوزستان، نشان میدهد که در
این دو مجموعه، درآمدها افزایش یافته است که این امر موجب افزایش درآمدهای شرکت
مادر خواهد شد.
در دنیای مدرن، پرشتاب و مملو از محدودیتها
و عدم قطعیتهای امروز، سرعت دادن به سمت عرضه در محیط کسبوکار به منظور تامین نیازها
و پاسخگویی بهموقع به تقاضای موثر در فضای اقتصاد داخلی و بینالمللی یک اصل اساسی
برای بقا و پویایی بنگاههای اقتصادی به شمار میآید. از آنجایی که با توسعه
کشورها و بنگاهها نقش زنجیره تولید در خلق محصول نهایی بسیار بااهمیت شده است،
بنگاههای اقتصادی سعی بر این دارند تا با شناخت و تکمیل زنجیره تولید، در این جهت
گام بردارند. از طرف دیگر، وابستگی بنگاههای بزرگ تولیدی به مواد اولیه و خدمات
کل زنجیره تولید در سیستم اقتصاد امروزی، بنگاهها را به سمت تاسیس و توسعه شرکتهای
زیرمجموعه سوق داده است. بنگاههای بزرگ، با در کنار هم قرار دادن اجزا و بخشهای
گوناگون زنجیره تولید، ضمن گسترش ابعاد کسبوکار، اقدام به تاسیس و ایجاد هلدینگ
به منظور مدیریت و هدایت زنجیره تولید میکنند تا با همافزایی و ارزشافزایی در
طول زنجیره، به بازدهی مطلوب و مورد نظر خود دست یابند. غالبا ایجاد زیرمجموعه در
این راستا و مدیریت آن با نگاه هلدینگی، ضمن افزایش سرعت تولید و افزایش میزان
کنترل و حاکمیت سازمانی در طول زنجیره، مزیت رقابتی نیز به شمار میآید و در نهایت،
ارزش افزوده جدیدی را برای شرکت ایجاد میکند، زیرا با ایجاد شرکتهای زیرمجموعه،
تعاملات بینشرکتی کل زنجیره تسهیل میشود و خلق ارزش در هلدینگ اتفاق میافتد و
در نهایت، بازدهی حاصل از اقدامات زیرمجموعه به شرکت اصلی باز میگردد. بنابراین
نگاه توسعهمحور به ایجاد شرکتهای زیرمجموعه نفعی جمعی برای کل زنجیره ارزش به
همراه خواهد داشت.
ساختار هلدینگی موفق
اگرچه به طور کلی نمیتوان برای همه بنگاهها
یک نسخه واحد در خصوص تاسیس و توسعه شرکتهای زیرمجموعه تجویز کرد، به نظر میرسد
در زمینه ایجاد شرکتهای زیرمجموعه، چند نکته کلیدی و حیاتی قابل ذکر است. در گام
نخست، بهتر است تاسیس شرکتهای زیرمجموعه با نگاه جامع به چرخه کسبوکار و همچنین
سنجش وضعیت سایر رقبا صورت گیرد تا هزینه اضافی به شرکت اصلی تحمیل نشود. در واقع،
هدف از ایجاد شرکت زیرمجموعه، رفع بخش مهمی از نیازهای بنگاه اصلی است و تا زمانی
که شرکتهای زیرمجموعه به مرحلهای از توانایی در رفع نیاز بنگاه اصلی در چرخههای
تولید و فرایندهای پس از تولید از جمله بازاریابی، حملونقل، توزیع و سایر خدمات
مورد نیاز بنگاه نرسند، نمیتوان ساختار هلدینگ را موفق دانست. گام بعدی، توجه به
مسئولیت و وظیفه شرکت زیرمجموعه در تکمیل زنجیره تولید بنگاه اصلی است. شرکتهای زیرمجموعه
باید بیشترین ارزشافزایی را در زنجیره تولید داشته باشند تا نیاز بنگاه اصلی به
خارج از مجموعه خود به حداقل برسد و با همافزایی، کمترین وابستگی شرکت مادر به
خارج از زنجیره ایجاد شود. گام سوم، برآورد مالی شرکتهای زیرمجموعه و توجه به اصل
اساسی ایجاد ارزش و صرفه اقتصادی است، زیرا بنگاه ایجاد زیرمجموعه به دنبال خلق
ارزش و کسب بازدهی است. ضمنا اقداماتی از جمله تدوین برنامه جامع کسبوکار، مطالعه
بازار، تحلیل حساسیت متغیرهای کلان و موثر بر روند بنگاه و فراهم کردن زیرساختها
قبل از ایجاد زیرمجموعه نیز میتواند جزو نکات مهم دستهبندی شود.
تفاوت شرکتداری و هلدینگ
در تعریف ابتدایی، هلدینگ شرکتی است که مدیریت
داراییها را در قالب شرکتها انجام میدهد و بهطور مستقیم عملیات تولیدی و تجاری
نمیپردازد و بهطور کلی، میتوان گفت هلدینگها در حوزه سرمایهگذاریها فعال
هستند. با این تعریف کلی، مدیریت در حوزه شرکتداری و هلدینگی تفاوت دارد، زیرا در حوزه هلدینگ، مدیریت
عمدتا در قالب نظارت اجرایی، حمایت از زیرمجموعهها، تعیین پارامترهای مدیریت و
همچنین مدیریت ریسک زیرمجموعهها را به عهده دارد و با اتخاذ سیاستها و تعیین
اهداف، شرکتها را در دستیابی به نقطه هدف و کسب بالاترین بازدهی هدایت میکند.
شرکتهای هلدینگ برای تعامل، ایجاد ارتباط
و کنترل شرکتهای تابعه از روشهای مختلفی بر اساس ساختار و اهداف خود استفاده میکنند.
با این حال، به طور کلی، میزان دخالت و کنترل تعیینکننده نوع تعامل با شرکتها و
بنگاههای زیرمجموعه خواهد بود، که در بیشترین
مداخله عبارت است از برنامهریزی استراتژیک و در سطح بعدی، کنترل استراتژیک و در
حالت صرفا سهامداری، به صورت کنترل مالی. در برنامهریزی استراتژیک، هلدینگ کاملا
به صورت متمرکز عمل میکند و علاوه بر تدوین استراتژی شرکت مادر، استراتژی شرکتهای
تابعه را نیز تدوین میکند. در حقیقت، کمترین میزان تفویض اختیار به شرکتهای
تابعه در این سبک صورت میگیرد. در سبک کنترل استراتژیک، ستاد مرکزی هلدینگ و شرکتهای
تابعه با هم مشارکت دارند و به صورت تیمی کار میکنند. در حقیقت، در این شیوه،
نگاه مدیران هلدینگ بر این فرض مبتنی است که مهارتها و تخصصها صرفا در ستاد مرکزی
نیست، بلکه در سراسر هلدینگ و شرکتهای تابعه توزیع شده است. در این سبک، شرکتهای
تابعه شخصا استراتژی خود را بر اساس جهتگیری کلی هلدینگ تدوین و از استراتژی خود
دفاع میکنند. در روش کنترل مالی، شرکت هلدینگ به صورت کاملا غیرمتمرکز عمل میکند
و تقریبا تمامی امور مربوط به تدوین استراتژی شرکتهای تابعه به خودشان تفویض میشود.
البته در این شیوه نیز شرکتهای تابعه باید استراتژی خود را در راستای جهتگیری کلی
هلدینگ تدوین کنند.
رویکرد فولاد خوزستان در هلدینگداری
شرکت فولاد خوزستان، دومین فولادساز بزرگ
کشور، در سال 1368 با ظرفیت اسمی 5/1 میلیون تن در سال به بهرهبرداری رسید و طی
سه فاز توسعه، به ظرفیت 8/3 میلیون تن دست یافت. بر اساس سند چشمانداز گروه فولاد
خوزستان در افق ۱۴۱۰، ظرفیت زنجیره به 6/13 میلیون تن در سال ارتقا خواهد یافت. بر
این اساس، این شرکت استراتژی تکمیل زنجیره ارزش در بالادست و پاییندست را تعریف
کرده است و اقدامات عملیاتی در راستای تحقق آنها را در قالب اجرای طرحهای توسعهمحور
و نیز احداث و تملک شرکتهای فعال در زنجیره تولید در دست اجرا دارد.
توجه به مطالعات و بررسیهای طرح جامع
فولاد کشور و مطالعات آمایش سرزمین برای انجام پروژههای توسعهای بسیار مهم است.
بنابراین استان خوزستان از مزیتهای رقابتی متعددی در مقایسه با سایر مناطق کشور
برخوردار است که از جمله مهمترین آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
• دسترسی
مناسبتر به منابع آب و انرژی در مقایسه با سایر مناطق؛
• دسترسی
به آبهای آزاد و بندرهای جنوب کشور و ترجیح حمل برای مقاصد صادراتی و برخورداری
از اسکله اختصاصی؛
• وجود
کارخانجات نوردی متعدد در استان و امکان یکپارچگی و همافزایی بین آنها.
علاوه بر موارد فوق، تولیدات صادراتمحور،
نزدیکی به بازارهای هدف صادراتی، نیروی انسانی متخصص، دانش و تجربه ارزشمند و دهها
مزیت دیگر زمینه توسعه متوازن و پایدار را در استان خوزستان فراهم میکنند. به
منظور حفظ و ارتقای ارزش سرمایهگذاریها در شرکت فولاد خوزستان و تداوم ارزشآفرینی،
انجام برخی از اقدامات ضروری است که عبارتاند از سرمایهگذاری در بالادست و تامین
پایدار مواد اولیه شامل اکتشاف، استخراج، فراوری و قراردادهای بلندمدت تامین مواد،
سرمایهگذاری در پایداری تولید از طریق بهروزآوری خطوط تولید و افزایش ظرفیتها و
سرمایهگذاری در پاییندست و تکمیل زنجیره با هدف تولید محصولات نهایی فولادی تخت
و طویل.
شرکت فولاد خوزستان، با اتخاذ استراتژی
تکمیل زنجیره ارزش و همچنین نظر به مزیتهای رویکرد اداره امور به صورت هلدینگ، دو
دستاورد مهم یعنی همافزایی و ارزشافزایی را محقَق میکند. در این شرکت، ساختار
فرایندهای عملیاتی و پشتیبانی زنجیره از طریق مجموعهای از شرکتهای تابعه ایجاد
شده است که هریک با ماموریت مشخص و به منظور پوشش نیازهای فرایندی معماری هلدینگ
شکل گرفتهاند و باعث همافزایی و ارزشافزایی در مجموعه میشوند و ساختار شرکت
گروه توسعه فراگیر فولاد خوزستان را، که یک نهاد مالی و ثبتشده به عنوان شرکت
سهامی عام است، تشکیل دادهاند. رسالت این شرکت از مصادیق شرکتهای مادر موضوع بند ۲۲ ماده یک
قانون بازار اوراق بهادار و نهادهای مالی و موضوع بند ۲۱ همان قانون بوده است و بر
اساس ماده ۲۸ قانون مذکور، تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار قرار دارد. با
توجه به نوع فعالیت و ماهیت شرکتهای هلدینگ، شرکت گروه توسعه فراگیر فولاد
خوزستان به منظور تامین منابع مالی در راستای تحقق اهداف توسعهای گروه فولاد
خوزستان، با استفاده از ابزارها و فرصتهای موجود در بازار سرمایه و در راستای
ماموریتهای این دسته از شرکتها که سرمایهگذاری و تامین مالی تعیین شده است، در
قالب اقدامات مهم هلدینگ قرار دارد.
سرمایهگذاری در شرکتهای زنجیره صنعت
فولاد، تملک سهام و یا سهمالشرکه واحدهای سرمایهگذاری و یا سایر اوراق بهادار،
با هدف کسب انتفاع از طریق تکمیل زنجیره و یا ارزش افزوده و بازدهی سرمایهگذاریهای
انجامشده، فعالیت اصلی شرکت است. سایر فعالیتهای جانبی از قبیل فعالیتهای تولیدی،
خدماتی، صنعتی، غیرصنعتی و بازرگانی داخلی و بینالمللی، شامل عملیات ذوب و ریختهگری،
حملونقل و لجستیک، آموزشی، فرهنگی و ورزشی، خدمات رفاهی و ارائه خدمات مدیریتی و
کنترلهای مالی و استراتژیک مجموعه فعالیتهای جاری جزو اهداف و اولویتهای شرکت
گروه فولاد خوزستان در هلدینگداریاند.
در زیرمجموعههای فولاد خوزستان، به منظور
تکمیل زنجیره تولید و افزایش سرعت و کارایی اقتصادی، شرکتهای متعددی در زمینه
ارائه خدمات، تولید مواد اولیه، بازرگانی و ... ایجاد شده است. از جمله شرکتهای
مهم در زنجیره تولید میتوان به شرکت صنعتی و معدنی توسعه فراگیر سناباد و
شرکت صنعت فولاد شادگان اشاره کرد. مجموعههای
مذکور در تامین مواد اولیه فولاد خوزستان و تکمیل زنجیره تولید فولاد نقش مهمی
دارند. شرکت صنعت فولاد شادگان در زمینه
تولید آهن اسفنجی فعال است و شرکت صنعتی و معدنی توسعه فراگیر سناباد نیز دو محصول
کنسانتره و گندله را تولید میکند. طبق صورتهای مالی منتهی به پایان اسفند ماه
1399 و بررسی وضعیت درآمدی این دو شرکت، در سه سال اخیر، به طور میانگین درآمد عملیاتی
دو مجموعه افزایش بیش از 100 درصدی داشته است. ضمنا در اردیبهشت 1399 شرکت صنعتی و
معدنی توسعه فراگیر سناباد، با راهاندازی خط دوم تولید گندله، افزایش بیش از 470
درصدی درآمد عملیاتی حاصل از فروش محصول را ثبت کرده است. مقدار تولید گندله نیز
در این مجموعه رشد دو برابری داشته و به بیش از 980 هزار تن رسیده است.
جایگاهی مناسب در صد شرکت برتر
شرکت فولاد خوزستان، بر اساس رتبهبندی صد
شرکت برتر در همایش سالانه برگزارشده توسط سازمان مدیریت صنعتی طی سالهای ۱۳۹۶ تا
۱۳۹۹، از رتبه بیست و پنجم به رتبه نوزدهم ارتقا یافته است. در این بین، شرکت گروه
توسعه فراگیر فولاد خوزستان به عنوان هلدینگ شرکتهای تابعه گروه فولاد خوزستان نیز
در سال مالی منتهی به ۲۹/۱۲/۱۳۹۹، با فروش بیش از ۷۱ هزار میلیارد ریال، رتبه
هفتاد و نهم و در بخش خدمات بازرگانی رتبه
اول را در بین صد شرکت برتر کشور کسب کرده است.
ایجاد شرکتهای تخصصی در ساختار هلدینگ زمینه توازن در ظرفیتها
و تامین پایدار مواد اولیه و افزایش سودآوری
از طریق تکمیل زنجیره ارزش را ایجاد کرده و با تشکیل شرکتهای تخصصی در
حوزههای فنی مهندسی، لجستیک و سایر حوزههای مورد نیاز، ضمن در اختیار گرفتن ابتکار
عمل و افزایش قدرت چانهزنی در حوزههایی مانند مدیریت دانش و فناوری و همچنین حملونقل
و ... علاوه بر تامین پایدار مواد اولیه، زمینهساز افزایش سودآوری و توانمندسازی
بخشهای داخلی گروه فولاد خوزستان شده است.
نمودار 1. درآمدهای عملیاتی دو شرکت
زیرمجموعه شرکت فولاد خوزستان
