اخبار

«ATM»رویکردی جدید برای افزایش سرمایه

محمدمهدی مومن زاده
عضو هیات مدیره شرکت فولاد خوزستان

«ATM»

رویکردی جدید برای افزایش سرمایه

افزایش سرمایه به روش عرضه سهام به قیمت بازار یکی از بهترین راه‌های استفاده از بازار ثانویه برای انتقال منابع به بازار اولیه است و نقدشوندگی، حجم معاملات و عملکرد سهام در بازار ثانویه در موفقیت ناشران برای استفاده از این نوع افزایش سرمایه تاثیر مهمی دارد. با این روش، با جذب منابع مالی، می‌توان وجوه را به سمت تولید، اصلاح ساختار مالی و اجرای طرح‌های توسعه‌ای هدایت کرد. سیاست‌گذاری‌های شرکت فولاد خوزستان در خصوص افزایش سرمایه برای پیشبرد طرح‌های توسعه‌ای غالبا از محل سود انباشته است تا علاوه بر توسعه این شرکت، خلق ارزش بیشتری نیز برای سهامداران به همراه داشته باشد.

افزایش سرمایه یکی از متداول‌ترین شیوه‌های تامین منابع مالی برای شرکت‌هاست. اگرچه بر اساس ادبیات مالی، این روش تامین مالی گران‌تر از سایر شیوه‌هاست، به دلیل پیچیدگی کمتر در اجرا و دسترسی ساده‌تر، بر سایر رَویه‌های تامین مالی ترجیح داده می‌شود. تحقیق و تجربه در روش‌های فعلی افزایش سرمایه نشان داده‌است که آن‌ها روش‌هایی موثر برای انتقال نقدینگی به بنگاه‌ها نیستند و افزایش سرمایه از طریق سود انباشته یا تبدیل مطالبات حاصل‌ شده سهامداران به سرمایه بیش از آنکه منابع نقدی لازم را برای بنگاه فراهم سازد، از خروج وجه نقد از سازمان جلوگیری می‌کند. در اکثر موارد، استفاده از روش‌های فعلی افزایش سرمایه نمی‌تواند منابع نقدی لازم را برای کاهش هزینه در کمترین زمان ممکن در اختیار سازمان قرار دهد. در این میان اگرچه آسیب‌شناسی روش‌های فعلی افزایش سرمایه و معرفی روش‌های جدید تامین مالی برای بنگاه‌ها اهمیت دارد، این موضوع به عنوان یکی از دغدغه‌های مهم سیاست‌گذاران اقتصادی نیز مطرح است، زیرا آمار تشکیل سرمایه ثابت در کشور در یک دهه اخیر رشد چندانی نداشته است. همچنین، با روش‌های فعلی، نقدینگی مناسبی از بازار ثانویه به بازار اولیه و تولید هدایت نمی‌شود و سیاست‌گذار، ابزارهای مناسبی برای تامین مالی تولید از طریق نقدینگی واردشده به بازار و در پی آن، کنترل هیجانات بازار در اختیار ندارد.

روش نوین و کارآمد افزایش سرمایه

افزایش سرمایه با روش «عرضه سهام به قیمت بازار» می‌تواند یکی از کارآمدترین روش‌های جذب نقدینگی برای شرکت‌های سهامی عام باشد. این روش افزایش سرمایه می‌تواند به شکلی بسیار کارآمدتر و موثرتر از سایر روش‌های فعلی افزایش سرمایه، در راستای اهدافی چون اجرای طرح‌های توسعه‌ای، اصلاح ساختار مالی، تامین سرمایه در گردش، خرید دارایی‌ها و مشارکت در افزایش سرمایه شرکت‌های سرمایه‌پذیر به شرکت‌ها کمک کند و از بازار ثانویه به شکلی مطلوب در راستای توسعه بازار اولیه استفاده کند. اصطلاح «عرضه عمومی در بازار» معادل اصطلاح انگلیسی «ATM» است که خود مخفف «at the market» در عبارت «at the market offering» (عرضه عمومی در بازار) است.

در افزایش سرمایه به روش «عرضه سهام به قیمت بازار»، شرکت‌های ثبت‌شده در سازمان بورس و اوراق بهادار سهام منتشره جدید را به‌تدریج از طریق یک نماینده فروش و به قیمت بازار به معامله‌گران موجود می‌فروشند. هریک از شرکت‌های سهامی عام که شرایط لازم برای فروش سهام را داشته باشند می‌توانند سهام خود را در دوره زمانی مشخص و به واسطه‌ نماینده‌ فروش در بازارهای معاملاتی بورس/ فرابورس به فروش برسانند و برای تامین منابع مالی در طی مدت زمانی مشخص اقدام کنند. پیشنهاد می‌شود که افزایش سرمایه به روش عرضه سهام به قیمت بازار با درصدهای پایین و حداکثر تا 3 درصد ارزش بازار شرکت‌ها صورت پذیرد. ناگفته نماند که 3درصد ارزش بازار شرکت‌ها رقم قابل توجهی است و منابع چشمگیری را به بنگاه‌ها تزریق می‌کند. در ادبیات جهانی، کارگزاران ـ معامله‌گران مختلف از نام‌هایی گوناگون مانند «عرضه کنترل‌شده سهام»، «تسهیلات قطره‌چکانی» یا «برنامه‌های توزیع سهام» به جای عرضه عمومی در بازار استفاده می‌کنند، ولی در کل ویژگی‌های کلیدی اغلب این برنامه‌ها یکسان است.

در این روش افزایش سرمایه، شرکت می‌تواند بر اساس نیاز، فروش سهام را آغاز یا متوقف کند. بر خلاف عرضه سهام در روشی مثل افزایش سرمایه به شیوه صرف سهام با سلب حق تقدم، که تعداد ثابتی سهم به‌یکباره و با قیمتی ثابت فروخته می‌شود، سهام در عرضه «ATM» به‌تدریج و با قیمت‌های حاکم در بازار (قیمت متغیر) به‌ فروش می‌رسد و به عبارتی «فروش در خلال بازار» انجام می‌شود.

از مزایای افزایش سرمایه به روش عرضه سهام به قیمت بازار می‌توان به انعطاف‌پذیری، تاثیر حداقلی بر بازار، کنترل، هزینه کمتر، سرعت بیشتر و کاهش فرایند زمانی افزایش سرمایه، کیفیت منابع تامین‌شده، قابلیت ردیابی منابع و کاهش عدم تقارن اطلاعاتی، افزایش سهام شناور آزاد شرکت، گزینه پیش‌فروش و بی‌نیازی به متعهد پذیره‌نویسی اشاره داشت.

روش «ATM» نیز معایبی بالقوه دارد، به گونه‌ای که اندازه عرضه به واسطه نقدشوندگی سهم محدود می‌شود. ناشرانی که سهام آن‌ها از نقدشوندگی پایین برخوردار است نمی‌توانند در این برنامه‌ها موفقیت لازم را کسب کنند. علاوه بر آن، ممنوعیت‌ها و محدودیت‌ها (مثلا ممنوعیت معاملاتی در زمان‌هایی که نماد بسته است) ممکن است تعداد روزهای معاملاتی برای انتشار سهام را محدود کند.

در برنامه افزایش سرمایه به روش «ATM»، سهام به قیمت بازار فروخته می‌شود؛ بنابراین قیمت عرضه بستگی به قیمت‌گذاری بازار دارد و مقدار ثابتی نیست. از سوی دیگر، هزینه جذب سرمایه با نوسانات قیمت در بازار نوسان می‌کند. در بازار نزولی، ناشرانِ دچار محدودیت‌های جدی در زمینه منابع مالی ممکن است مجبور شوند که در صورت نبود سایر گزینه‌های تامین مالی، سهام را در قالب برنامه «ATM» با قیمت‌های نازل بفروشند. در این روش افزایش سرمایه، سرعت و میزان جذب سرمایه و تامین منابع مالی به دوره‌های رشد و نزول بازار، حجم معاملات، میزان سهام شناور، نقدینگی موجود در بازار، نقدشوندگی سهم و زمان‌بندی شرکت برای عرضه سهام بستگی دارد.

نحوه اجرای روش «ATM»

برای اجرایی شدن این روش افزایش سرمایه به تغییراتی در قوانین و مقررات فعلی نیاز است. با توجه به اینکه پیشنهاد شده است درخواست‌های افزایش سرمایه در حدود حداکثر 3 درصد ارزش روز بازاری شرکت مورد پذیرش قرار گیرد، باید دید آیا نیاز به برگزاری مجمع عمومی فوق‌العاده برای تصویب افزایش سرمایه وجود دارد و آیا می‌توان راهکارهایی همچون دریافت نامه کتبی از سهامداران بالای 20درصد یا سهامداران عمده و نهادی را مورد بررسی قرار داد.

برای اجرای این روش، ناشر موظف است قبل از تصویب قطعی افزایش سرمایه، با اخذ مجوز برنامه فروش سهام خزانه از سازمان بورس (در صورت وجود)، برای فروش سهام خزانه موجود نزد خود اقدام کند. کلیه شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس تهران/ فرابورس ایران می‌توانند از این روش افزایش سرمایه استفاده کنند. حتی برای عرضه اولیه برخی از شرکت‌ها نیز می‌توان از این روش استفاده کرد. بر اساس محاسبات تجربی و با توجه به شرایط بازار، به نظر می‌رسد حالت بهینه این است که شرکت‌های پذیرفته‌شده تعدادی سهام به اندازه 50 درصد میانگین حجم معاملات در سه ماه گذشته ضرب در شصت روز را به عنوان سهام قابل عرضه برای افزایش سرمایه در نظر بگیرند، مشروط بر اینکه این تعداد سهام از 3درصد کل سهام شرکت قبل از افزایش سرمایه بیشتر نشود. باید آخرین محاسبات برای تعیین تعداد سهام قابل عرضه برای افزایش سرمایه توسط سازمان بورس و اوراق بهادار انجام شود و روزهای نهایی منتهی به تاریخ مجوز سازمان ملاک باشد.

مطابق تبصره ماده ۱۴۳ قانون مالیات‌های مستقیم، در شرکت‌های سهامی پذیرفته‌شده در بورس/ فرابورس، اندوخته صرف سهام، مشمول مالیات مقطوع به نرخ نیم درصد می‌شود. پیشنهاد می‌شود که برای تشویق شرکت‌هایی که افزایش سرمایه به روش عرضه سهام به قیمت بازار را برای تامین مالی انتخاب می‌کنند، این مالیات حذف شود.

نکته مهم این است که شرکت باید عواید حاصل از اضافه ارزش سهم فروخته‌شده را به اندوخته منتقل سازد و توزیع نقدی اندوخته صرف سهام بین صاحبان سهام سابق یا اعطای سـهام جدیـد بـه صـاحبان سـهام سابق یا کاهش سرمایه بعد از افزایش سرمایه به روش «ATM»، مگر به موجب احکام قضایی، ممنوع شود. افزایش سرمایه به روش «ATM» با سلب حق تقدم از سهامداران همراه نیست و عرضه آن به سهامداران فعلی و جدید به صورت بلوکی نیز مورد تایید و تاکید است.

در نهایت، قیمت عرضه عمومی سهم، قیمتی خواهد بود که پس از اخذ مجوزها و اعلام شروع عرضه سهام به منظور افزایش سرمایه، سهم می‌تواند با آن در بازار معامله شود. قیمت عرضه عمومی نمی‌تواند کمتر از ارزش اسمی هر سهم باشد و در این صورت، عرضه تا افزایش مجدد قیمت متوقف می‌شود. سازمان بورس و اوراق بهادار، در صورتی که بازار شرایط و ظرفیت عرضه سهام ناشی از افزایش سرمایه به روش عرضه سهام به قیمت بازار را نداشته باشد و یا عرضه سهام با توجه به اندازه شرکت متقاضی بر شرایط کلی بازار تاثیرگذار باشد، می‌تواند با شروع یا ادامه فرایند مخالفت کند. همچنین دوره عرضه سهام سه ماه تقویمی از تاریخ شروع عرضه خواهد بود و با مجوز سازمان بورس و اوراق بهادار، قابلیت تمدید خواهد داشت. شرکت می‌تواند در طی سال به طور متناوب برای استفاده از این روش افزایش سرمایه اقدام کند و در صورتی که مجوز مجمع برای این نوع افزایش سرمایه لازم باشد، مجوز مربوطه را برای اجرای هشت مرحله افزایش سرمایه طی دو سال (هر مرحله سه ماه) دریافت کند.

سیاست‌گذاری افزایش سرمایه شرکت فولاد خوزستان

برنامه‌ریزی برای افزایش سرمایه شرکت فولاد خوزستان در مجمع عمومی عادی سالیانه و در هنگام تقسیم سود انجام می‌شود. این شرکت سیاست تقسیم سود را به عنوان مقدمه‌ای برای افزایش سرمایه در این مجمع مطرح می‌کند. در سال‌های اخیر، این شرکت دو سیاست تئوری علامت‌دهی و پذیرایی را در حوزه تقسیم سود اجرا کرده است. به طور کلی، شرکت فولاد خوزستان بر اساس سیاست تقسیم سود خود برای برنامه افزایش سرمایه، برنامه‌های توسعه و گسترش عملیات، به بازار و سهامداران سیگنال می‌دهد. همچنین هر ساله سعی شده است مبلغ سود بیشتری به سهامداران داده ‌شود تا به این ترتیب، تئوری پذیرایی سود نیز به مرحله عملیاتی برسد.

افزایش سرمایه این شرکت در سال‌های گذشته همواره از محل سود انباشته‌شده بوده است، زیرا بر اساس تئوری سلسه‌مراتبی تامین مالی، افزایش سرمایه از محل سود انباشته‌شده یکی از ارزان‌ترین منابع تامین مالی به حساب می‌آید که در اختیار شرکت قرار داده می‌شود تا علاوه بر توسعه شرکت فولاد خوزستان، خلق ارزش بیشتری نیز برای سهامداران به همراه داشته باشد. با توجه به شرایط فعلی اقتصاد و بازار سرمایه کشور، به نظر می‌رسد که افزایش سرمایه از محل سود انباشته‌شده، نسبت به سایر روش‌ها، بیشترین تلاش را به منظور رعایت و حفظ حقوق سهامداران، به‌خصوص سهامداران خُرد می‌کند، زیرا بدین صورت، بدون تغییر در درصد مالکیت سهام، هم منابع مالی تامین می‌شود و هم حقوق سهامداران در بالاترین حالتِ ممکن در برنامه تامین منابع مالی حفظ می‌گردد. در طول سال‌های گذشته، این شرکت چندین طرح توسعه‌ای از جمله طرح اسلب عریض، طرح کارخانه اکسیژن و طرح نیروگاه را در دست اجرا داشته که منابع مالی برای این طرح‌ها از محل سود انباشته بوده است تا هزینه مالی برای شرکت نداشته و بیشترین ارزش افزوده و خلق ارزش را برای سهامداران به همراه داشته باشد. گفتنی است که این شرکت روش جدید افزایش سرمایه «ATM» را برای اولین بار مطرح کرده است و در صورت تصویب در مراجع مربوطه، می‌توان از آن استفاده کرد.