صنعت فولاد کشور نیازمند، واحد تحقیق و توسعه متمرکز است

همگرایی در واحدهای تحقیق و توسعه یک نیاز اساسی است.

صنعت فولاد برای حضور در بازارهای جهانی نیازمند فعالیت‌ واحدهای تحقیق و توسعه است، چرا که علاوه بر دو عامل ذکر شده، در آینده بسیار نزدیک به دلیل وجود مشکلات زیست محیطی فراوان، لازم است تا افق تحقیقات در این حوزه‌ها نیز گسترش یابد. این موضوع اهمیتی در خور توجه در کنار موضوعات فناوری و بارورسازی ایده‌های خلاقانه دارد. مسلما در صنعت فولاد وابستگی‌هایی به خارج از کشور وجود دارد. تامین برخی مواد و بسته‌های دانشی که همان بهره‌برداری از منابع فناورانه است، از جمله این وابستگی‌ها هستند. در توسعه، ایجاد و تامین تکنولوژی‌های بسیار بزرگ صنعت فولاد، لازم است تا واحدهای تحقیق و توسعه به نحوی مطلوب در خدمت فولادسازی‌ها باشند تا گام‌هایی موثر در حوزه فولاد بر داشته شود. برای اثر بخشی این واحدها در صنایع فولاد لازم است تا یک همگرایی ویژه‌ برای علمکرد آن‌ها ایجاد شود. این همگرایی در تحقیق و توسعه در حوزه‌های مختلف و مورد نیاز صنایع فولاد کشور منجر خواهد شد تا ارتباطی صحیح بین همه این واحدها ایجاد شود. از طرفی ارتباط موثر بین صنعت و دانشگاه باعث خواهد شد تا بستر مناسبی برای تحقیقات و مدیریت دانش آن‌ها ایجاد شود. تا بسته‌های دانشی حاصل از تحقیقات مختلف در سطح کشور ذخیره، دسته‌بندی و در اختیار صنایع مختلف قرار گیرد.

برگزاری گردهمایی‌ برای صنعت فولاد (مانند اولین جشنواره ملی تولیدکنندگان فولاد) نیز می‌تواند برخی نیازهای صنعت فولاد و یافتن راهکارهایی برای رفع آن‌ها را تسهیل کند. یکی از معضلات سازمان‌های تحقیق و توسعه برای صنعت فولاد این است به دلیل پرداخته‌ شدن به مسائل صرفا دانشی و عدم تمرکز بر نیازها، بسیاری از تحقیقات به بن‌بست خورده و به دستاوردهای صنعتی منجر نمی‌شوند. بنابراین بسیاری از مدیران ارشد سازمان‌ها تمایلی به انجام فرآیندها‌ی تحقیق و توسعه‌ای از خود نشان نمی‌دهند. لذا لازم است تا تحقیقات به سمت روندهای کاربردی و تجربی گرایش پیدا کرده و انجام هر تحقیق برای رفع یک مشکل اساسی در نظر گرفته شود.

تحقیق و توسعه و مشکلی به‌ نام تامین مالی

در این حوزه مشکلات دیگری نیز وجود دارد. تامین مالی و سرمایه‌گذاری برای پروژه‌های تحقیق و توسعه یکی دیگر از مشکلات این حوزه است. برای این کار راهکارهای مختلفی در نظر گرفته شده است. یکی از راهکارها می‌تواند سرمایه‌گذاری مشترک از طریق ذی‌نفعان و سرمایه‌گذاران باشد. در این مورد نیز لازم است تا ریسک سرمایه‌گذاری کاهش پیدا کند تا بتوان از منابع سرمایه‌ داخلی و خارجی برای جذب سرمایه‌ استفاده کرد. 

هزینه‌های تحقیق و توسعه

هزینه‌های تحقیق و توسعه در آمریکا و نیز در سازمان تحقیق و توسعه جهانی دسته‌بندی مشخصی دارد. هزینه‌های سرمایه‌گذاری در این حوزه ۱۷ درصد از کل بودجه، مواد مصرفی ۱۷ درصد، حقوق و دستمزد ۲۳ درصد، برون سپاری ۱۴ درصد، هزینه‌های بالادستی ۱۴ درصد و هزینه‌های مربوط به توزیع و تدارکات و تشکیلات اداری ۱۵ درصد درنظر گرفته شده است. این موضوع در خصوص هزینه‌های تحقیق و توسعه در کل دنیا قابل تعمیم است. نکته جالبی که در این مورد وجود دارد، اروپا، چین و امریکا برنامه مشخصی را برای توسعه R&D خود تا سال ۲۰۳۰ تدارک دیده‌اند. قرار است تا هزینه بودجه در این قسمت حداقل چیزی بین ۲۰ تا ۳۰ درصد رشد داشته باشد. این موضوع جای تامل دارد تا ایران نیز به تبعیت از کشورهای پیشرو در این حوزه دست به اقدام بزند. یک مثال در خور توجه در اینجا شرکت Nippon Steel & Sumitomo Metal Corporation است که یکی از بزرگترین شرکت‌های فولاد سازی صاحب سبک در ژاپن است. این شرکت چیزی در حدود سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۵، سالانه ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ ثبت اختراع (Patent) را در کارنامه خود داشته است که از این تعداد ۲۲۵ برنامه کاربردی (Application) را طی یک سال در جهان به ثبت ‌رسانده است. این رقم قابل توجه نشان‌دهنده اهمیت بخش تحقیق و توسعه در صنعت فولاد است و لازم است تا توجه خاصی به آن صورت گیرد. 

بررسی‌های انجام شده در سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۸ نشان می‌دهد، در حال حاضر ایران با سرمایه‌گذاری ۱۰ میلیارد دلاری در حوزه تحقیقات در رتبه ۲۵ دنیا (در میان ۴۰ کشور مطرح در جهان) قرار دارد. این مبلغ معادل با ۱/۲ درصد از تولید ناخالص داخلی کشور است و در واقع ایران را جزو کشورهای دارای برنامه‌های تحقیق و توسعه قرار داده است؛ هر چند هنوز مسیری طولانی پیش روی کشور قرار دارد. شایان ذکر است که در حوزه تحقیق و توسعه می‌توان از مشاورین پیشرو در حوزه فناوری استفاده کرد و نظام‌های پیشرو در مدیریت نوآوری و خلاقیت و تبدیل ایده تا تکنولوژی و تجاری سازی آن را در شرکت‌های کشور مستقر کرده و با پای‌بندی به آن تحقیق و توسعه را در مسیری قرار دهیم که راهی مطمئن برای اثر بخشی در حوزه صنعت و مخصوصا صنعت فولاد باشد.

در حال حاضر در صنعت فولاد کشور، آزمایشگاه مرکزی (Pilot Plant) برای انجام آزمایشات متالورژی و یا فرآیندی در سطح کشور وجود ندارد. موارد موجود نیز به صورت کاملا پراکنده بوده و در اختیار سازمان‌های مختلف است. به منظور تمرکز و ایجاد هسته مرکزی تحقیق و توسعه در حوزه عملی در صنعت فولاد پیشنهاد می‌شود تا آزمایشگاه مجهزی بصورت کاملا پایلوت که بتواند از ابتدا تا انتهای زنجیره تامین فولاد را در برگرفته و زمینه تحقیق و توسعه کاملا همگرا را در کشور فراهم آورد. این مهم می‌تواند با کمک همه شرکت‌های فولادی مطرح کشور اجرایی شده تا مزایای ایجاد این بستر تحقیق و توسعه به تمام شرکت‌های فعال برسد.

منابع داخلی تحقیق و توسعه در وضعیت خیلی مطلوبی به سر نمی‌برد. بر اساس سندهای کشور و بخش تحقیق و توسعه در ایران باید تا ۳ درصد از بودجه را در این خصوص قرار داد که متاسفانه این بودجه در کمتر سازمانی مصرف می‌شود. امید است تا شرکت‌ها این بودجه را به‌طور کامل در اختیار مراکز و دپارتمان‌های تحقیق و توسعه آن قرار داده و نیروهای متخصص و با تجربه در زمینه تحقیق و توسعه را به‌ کار گمارند. بطور کلی شرکت‌های دانش بنیانی که در پارک‌های علمی و فناوری قرار دارند نیز باید با حمایت دولت و سازمان‌های صنعتی بتوانند عملکرد مثبتی را از خود نشان دهند تا بخش تحقیق و توسعه در ایران با ارزش آفرینی بیشتری در حوزه صنعت به‌کار خود ادامه دهد.